Ռ.Քիփլինգի այս բանաստեղծությունը շատ եմ սիրում, շատ իմաստուն ու ուժեղ է: Այսօր Գրանիշում հայերեն թարգմանություն գտա:  Հետո Շաղիկը ասեց որ արևմտահայերեն էլ կա: Դնում եմ չորս տարբերակ, երկու հատ հայերեն, մեկ հատ ռուսերեն և անգլերենը: Սկզբում դնում եմ ռուսերենը, ռուսերեն էլ մի քանի այլընտրանքային տարբերակներ կան, բայց կդնեմ այն, որը ամենասկզբում եմ կարդացել ու ու շատ եմ ազդվել, նույնիսկ փրինթը սեղանիս դիմացի պատին կար երիտասարդ ժամանակ:

Սա մի բանաստեղծություն է, որը պիտի բոլոր երիտասարդները անպայման կարդան ու ոգեշնչվեն, որպիսի հետո մարդ դառնան 🙂 Սա Քիփլինգի տողերով ասված կտակ է, բոլոր հայրերից իրենց որդիներին:

Սա ուժեղ մարդ դառնալու մասին է՝ Ուժեղ ու Մարդ:

 

Заповедь  (թրգմ.՝ Լոզինսկու)

Владей собой среди толпы смятенной,
Тебя клянущей за смятенье всех,
Верь сам в себя, наперекор вселенной,
И маловерным отпусти их грех;
Пусть час не пробил, жди, не уставая,
Пусть лгут лжецы, не снисходи до них;
Умей прощать и не кажись, прощая,
Великодушней и мудрей других.

Умей мечтать, не став рабом мечтанья,
И мыслить, мысли не обожествив;
Равно встречай успех и поруганье,
Не забывая, что их голос лжив;
Останься тих, когда твое же слово
Калечит плут, чтоб уловлять глупцов,
Когда вся жизнь разрушена, и снова
Ты должен все воссоздавать с основ.

Умей поставить, в радостной надежде,
На карту все, что накопил с трудом,
Все проиграть и нищим стать, как прежде,
И никогда не пожалеть о том;
Умей принудить сердце, нервы, тело
Тебе служить, когда в твоей груди
Уже давно все пусто, все сгорело.
И только Воля говорит: “Иди!”

Останься прост, беседуя с царями,
Останься честен, говоря с толпой;
Будь прям и тверд с врагами и с друзьями,
Пусть все, в свой час, считаются с тобой;
Наполни смыслом каждое мгновенье,
Часов и дней неумолимый бег,–
Тогда весь мир ты примешь, как владенье,
Тогда, мой сын, ты будешь Человек!

ԵԹԵ  (թրգմ՝ Ռ.Թարումեան)

Եթե հանգիստ ես, երբ քո շուրջ բոլորը
Գլուխ կորցրած հենց քեզ են մեղադրում,
Եթե վստահ ես, երբ քո մերձավորը,
Վստահությամբ քեզ չի արժանացնում:
Եթե սպասելը քեզ համար տանջանք չէ
Իսկ թե խաբված ես, ինքդ չես ստի,
Կամ չես էլ թաքցնի քո սխալանքը,
Իսկ թե ատեն քեզ՝ ինքդ չես ատի:

Եթե տիրապետում ես երազանքդ,
Եթե մտքերդ քեզ են ենթարկվում:
Եթե գիտես եւ Փառքը եւ Փորձանքը՝
Եւ որ երկուսն այդ քիչ են տարբերվում:
Եթե քեզ կզսպես, երբ քո խոսքերը
Խարդախը կփորձի նենգափոխել,
Կամ տեսնելով գործիդ ավերակները
Այն կսկսես սկզբից վերակերտել:

Եթե կարող ես այն ինչ դու շահել ես
Զառի հույսին դնել ու վտանգել,
Եւ այն կորցնել եւ զրոյից սկսել եւ
Դրա մասին այլեւս չհիշել,
Եթե կարող ես սիրտդ, նյարդներդ
Կրկին ծառայեցնել նպատակիդ,
Տոկալ, երբ դատարկել են քեզ դարդերդ,
Եւ Կամքն է կարգադրում լոկ: «Դիմացի՛ր»:

Եթե դու ամբոխի՛ հետ միշտ ազնիվ ես,
Արքաների՛ հետ պարզությամբ լցված:
Եթե ընկերն, օտարը չեն շեղի՛ քեզ:
Եթե հարգված ես, ոչ թե մեծարված:
Եթե կարող ես անողոք րոպեն էլ
Լցնել արժեքավոր վաթսուն վայրկյան,
Աշխարհը քոնն է եւ նրա ամենը
Եւ ավելին: դու Մարդ ես, բարեկամ։

ԵԹԷ  (թրգմ՝ Լևոն Շանթ)

Եթէ կրնաս պահել գլուխդ առանձին,
Երբ խուճապի մէջ է չորս դիդ ամէն մարդ,
Եթէ կրնաս վստահ ըլլալ քու անձին,
Երբ ուրիշներ կը կասկածին քու վրադ,
Եթէ կրնաս միշտ սպասել անձանձիր,
Կամ չստել՝ շրջապատուած սուտերով,
Ատողներու միջեւ մնալ սիրալիր,
Եթէ կրնաս ըլլալ բարի, բայց ուժո՛վ.

Եթէ կրնաս դուն երազել եւ սակայն
Չըլլալ գերին երազներուդ գերիշխող,
Յաղթանակէն ետք հանդիպիլ պարտութեան
Եւ նո՛յն ձեւով ընդունիլ զոյգն այս խաբող.
Եթէ կրնաս լսել քու խօսքդ վճիտ
Չարափոխուած յիմարներու ծուղակի
Ու խորտակուած տեսնել մեծ երկը կեանքիդ,
Բայց վերստին զայն շինելու գաս ծունկի.

Եթէ կրնաս շահը հազար ճիգերու
Մէկ հարուածով յանձնել բախտի սեղանին
Եւ անտրտունջ, առանց երբեք ողբալու
Վերսկսիլ ծայրէն ամէն ինչ կրկին,
Եթէ կրնաս սիրտ ու ջիղեր ու մկան
Մաշումէն ետք նորէն լարել անդադար
Եւ դիմանալ, երբ կորած է ամէն բան,
Բացի կամքէն, որ կը մնայ մէջդ վառ.

Եթէ կրաս արքաներու հետ պարզուկ,
Ամբոխին մէջ՝ առաքինի ըլլալ միշտ,
Եթէ թաղես կրքի րոպեն վաղանցուկ,
Եթէ մարդիկ անզօր են քեզ առթել վիշտ
Եւ ամէնուն կու տաս արժէքն իր արդար,
Եթէ սիրես, բայց սիրոյ խենթ չդառնաս.
Քու՛կդ է երկիրն ու իր գանձերն անհամար
Եւ աւելին՝ այն ատեն Մա՛րդ ես, տղաս:

ԵԹԷ  (թրգմ՝ Մուշեղ Իշխանի)

Եթէ կրնաս պահել գլուխդ առանձին ,
Երբ խուճապի մէջ է չորս դիդ ամէն մարդ,
Եթէ կրնաս վստահ ըլլալ քու անձին ,
Եթէ ուրիշներ կը կասկածին վրադ ,
Եթէ կրնաս միշտ սպասել անձանձիր ,
Կամ չստել՝ շրջապատուած սուտերով ,
Ատողներու մէջ ըլլալ սիրալիր ,
Եթէ կրնաս ըլլալ բարի , բայց ուժով .
Եթէ կրնաս դուն երազել եւ սակայն
Չըլլալ գերին երազներուդ գերիշխող ,
Յաղթանակէն ետք հանդիպիլ պարտութեան
Եւ նո՛յն ձեւով ընդունիլ զոյգն այդ խաբող.
Եթէ կրնաս լսել քու խօսքդ վճիտ
Չարափոխուած յիմարներու ծուղակի
Ու խորտակուած տեսնել մեծ երկը կեանքիդ,
Բայց վերստին զայն շինելու գաս ծունկի .
Եթէ կրնաս շահը հազար ճիգերու ,
Մէկ հարուածով յանձնել բախտի սեղանին
Եւ անտրտունջ ,առանց երբեք ողբալու
Վերսկսիլ ծայրէն ամէն ինչ կրկին ,
Եթէ կրնաս սիրտ ու ջիղեր ու մկան
Մաշումէն ետք նորէն լարել անդադար
Եւ դիմանալ ,երբ մեռած է ամէն բան
Բացի կամքէն , որ կը մնայ մէջդ վառ .
Եթէ կրնաս արքաներու հետ ՝ պարզուկ ,
Ամբոխին մէջ՝ առաքինի ըլլալ միշտ ,
Եթէ թաղես կրքի րոպէն վաղանցուկ ,
Եթէ մարդիկ անզօր են քեզ առթել վիշտ
Եւ ամէն ուն կուտաս արժէքն իր արդար ,
Եթէ սիրես , բայց սիրոյդ խենթ չդառնաս .
Քու՛կդ է Երկիրն ու իր գանձերն անհամար
Եւ աւելին՝ այն ատեն Մա՛րդ ես ,տղաս :

Եթե (թրգմ. Խորեն Գասպարյան)

Թե չկորցնես գլուխը քո գլխակորույս մարդկանց մեջ,
Երբ որ շուրջդ խուճապահար՝ մեղք են բարդում քեզ վրա,
Կհավատաս թե ինքդ քեզ, երբ կասկածում են անվերջ,
Եվ անսալով կասկածներին` թե կգործես անվարան,
Թե կարող ես հար սպասել, բայց չհոգնել, չփլվել,
Կամ զրպարտված լինելով միշտ՝ չզրպարտել երբևէ,
Ատելության թիրախ դարձած՝ ատելության չտրվել
Եվ ցույց չտալ, թե լավն ես շատ կամ իմաստուն ես եղել.

Թե երազես՝ չթողնելով երազդ քեզ դառնա տեր,
Թե մտածես, բայց խոկալը քեզ չդարձնես նպատակ,
Թե Հաղթությունն ու Օրհասը դիմավորես անտարբեր
Եվ ընդունես անկիրք սրտով՝ համարելով լոկ խաբկանք,
Համբերատար թե դիմանաս, երբ քո խոսքը ճշմարիտ
Խարդախները նենգափոխեն՝ հիմարներին խաբելով,
Կյանքիդ գնով ստեղծածից՝ չմնա քարը քարին,
Հին գործիքով, սակայն, կերտես՝ ջանք ու քրտինք թափելով.

Թե կարող ես շահածը քո մեն մի շեղջի վերածել
Եվ համարձակ մի շարժումով ողջը տանուլ տալ անդարձ,
Եվ նորից նոր վերսկսել, բայց շշուկով իսկ չասել
ՈՒ չհիշել ոչ մի անգամ կորուստները քո անցած,
Թե կարող ես գերլարումով սրտի՛դ, նյարդի՛դ, մկանի՛դ
Շարունակել ապրել նորից, երբ ապրելու ուժ չկա,
Եվ անվարան քայլել առաջ, երբ քո ներսում այդ ժամին
Չկա ոչինչ, բացի Կամքից, որ հորդորում է «Տոկա՛».

Թե կխոսես ամբոխի հետ, բայց միշտ մաքուր կլինես,
Արքաների հետ քայլելով՝ միշտ կմնաս պարզ ու բաց,
Թե բարեկամ կամ թշնամի չեն վնասի երբեք քեզ,
Թե կնստեն քեզ հետ հաշվի, բայց չեն պաշտի չափազանց,
Թե րոպեի վազքն անողոք սանձես ջանքով աներկբա՝
Դարձնելով այն վաթսուն գերխիտ, իմաստալից ակնթարթ,
Քո՛նն է այնժամ Հողագունդն այս ու նրանում ամեն բան,
Եվ ավելին՝ այնժամ արդեն դու կլինես, որդի՛ս, ՄԱՐԴ։

IF

If you can keep your head when all about you
      Are losing theirs and blaming it on you,
If you can trust yourself when all men doubt you,
      But make allowance for their doubting too;
If you can wait and not be tired by waiting,
      Or being lied about, don't deal in lies,
Or being hated, don't give way to hating,
      And yet don't look too good, nor talk too wise:

If you can dream -- and not make dreams your master;
     If you can think -- and not make thoughts your aim;
If you can meet with Triumph and Disaster
     And treat those two impostors just the same;
If you can bear to hear the truth you've spoken
    Twisted by knaves to make a trap for fools,
Or watch the things you gave your life to, broken,
     And stoop and build'em up with worn-out tools:

If you can make one heap of all your winnings
     And risk it on one turn of pitch-and-toss,
And lose, and start again at your beginnings
     And never breathe a word about your loss;
If you can force your heart and nerve and sinew
     To serve your turn long after they are gone,
And so hold on when there is nothing in you
     Except the Will which says to them: "Hold on!"

If you can talk with crowds and keep your virtue,
    Or walk with Kings -- nor lose the common touch,
If neither foes nor loving friends can hurt you,
    If all men count with you, but none too much;
If you can fill the unforgiving minute
   With sixty seconds' worth of distance run,
Yours is the Earth and everything that's in it,
    And -- which is more -- you'll be a Man, my son!